خاک به عنوان زیستگاه اصلی تمامی گیاهان و محصولات دارای ویژگی های مختلفی است. این ویژگی ها در مناطق مختلف با هم فرق دارند و به این صورت پوشش های گیاهی خاصی را در هر منطقه به وجود می آورند. یکی از ویژگی های مهم خاک که بر رشد و کیفیت گیاهان نیز تاثیر زیادی دارد, میزان اسیدی یا قلیایی بودن خاک است. معیار اسیدی بودن خاک نیز PH خاک است.
گیاهان معمولا در PH های کمتر از 4 و بیشتر از 9 با مشکلاتی مواجه می شوند. معمولا میزان پی اچ لازم برای گیاهان چیزی بین 7/2-6 است. در مناطق جنگلی که آب و هوا معتدل و میزان بارندگی نیز زیاد است, کاتیون های موجود در خاک شسته شده و هیدروژن در خاک باقی می ماند که در نهایت باعث کاهش PH خاک و افزایش اسیدیته می شود.
وقتی میزان پی اچ خاک پایین باشد, فعالیت میکروارگانیسم ها نیز با مشکل مواجه خواهد شد.
اهمیت خاک برای رشد گیاهان
گیاهان در طول رشد خود به میزان متفاوتی از عناصر غذایی نیاز دارند. این عناصر غذایی را به دو دسته میکرو و ماکرو تقسیم می کنند. از جمله فواید مهم خاک این است که می تواند عناصر غذایی را به گیاهان برساند. یکی از عناصر ماکرو نیتروژن است که در رشد گیاه نقش بسیار مهمی را ایفا می کند.
از دیگر عناصر مهم برای گسترش ریشه گیاه در خاک, عنصر فسفر است که اهمیت خاص خود را دارد. از دیگر فواید مهم خاک نگهداری رطوبت است.
خاک های کشاورزی از نظر داشتن پی اچ به سه دسته تقسیم می شوند:
• خاک اسیدی: این خاک پی اچ زیر 7 دارد.
• خاک خنثی: پی اچ این خاک برابر با 7 است.
• خاک قلیایی: خاک قلیایی پی اچ بالای 7 دارد.
تاثیر PH بر فراهم کردن عناصر غذایی برای ریشه گیاهان
تنظیم پی اچ خاک به فراهم کردن مواد غذایی برای گیاهان بسیار کمک می کند. در خاک های خیلی اسیدی, عنصر غذایی زیادی مانند فسفر, کلسیم, پتاسیم و….. جذب گیاهان نمی شوند و این موضوع باعث کمبود مواد غذایی در گیاهان و در نهایت نابودی آن ها می شود.
در خاک های قلیایی نیز برخی از مواد غذایی مانند روی, آهن و منگنز نمی توانند جذب گیاه شوند.
عوامل موثر بر تنظیم PH خاک
میزان پی اچ خاک تحت تاثیر موادی است که خاک از آن ها تشکیل شده است. از جمله عواملی که بر تنظیم پی اچ خاک موثر است, می توانیم به موارد زیر اشاره داشته باشیم:
• خاک هایی که دارای سنگ های اساسی هستند, مقدار پی اچ بیشتری نسبت به خاک های تشکیل شده از سنگ های اسیدی دارند.
• یکی از عواملی که بر میزان پی اچ خاک تاثیر می گذارد, میزان بارندگی است. آب باران وقتی که از خاک عبور می کند, برخی مواد غذایی مثل کلسیم و منیزیم را از خاک خارج می کند و در ادامه عناصر اسیدی مانند آلومینیوم و آهن جایگزین این عناصر خارج شده می شوند. به همین دلیل خاک های مناطق پر بارش اسیدی تر از خاک های مناطق خشک هستند.
• برای افزایش سرعت ایجاد اسیدیته خاک معمولا از کودهای حاوی آمونیوم یا اوره استفاده می کنند. تجزیه مواد آلی نیز اسدیته خاک را افزایش می دهد.
• برخی از حبوبات مانند سویا, یونجه و شبدر می توانند کاتیون های بیشتری را به خود جذب کنند. این کار باعث می شود که یون های H از ریشه گیاهان برای حفظ تعادل الکتروشیمیایی در بافت آنها آزاد شوند. در نتیجه خاک های اسیدی ایجاد می شوند.
روش های کاهش PH خاک
برای کاهش میزان پی اچ خاک می توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
• برای حفظ شرایط اسیدی خاک می توانیم از کودهای نیتروژن دار حاوی آمونیوم یا اوره استفاده کنیم ولی استفاده از این کودها برای کاهش PH خاک موثر نیست.
• استفاده از پیت ماس و برخی مواد آلی دیگر مثل سوزن کاج دارای مقدار زیادی کربن هستند که می توان از آن ها برای کاهش PH خاک استفاده کرد.
• همچنین می توانید با افزودن سولفات آمونیوم نیز به کاهش PH خاک کمک کنید.
• افزودن گوگرد عنصری, سولفات آمونیوم یا اسید سولفوریک به طور معمول در کاهش پی اچ خاک موثر است ولی استفاده از این مواد بسیار خطرناک است و در باغ های خانگی توصیه نمی شود.
روش های افزایش PH خاک
برای افزایش پی اچ خاک روش های مختلفی وجود دارد که برخی از این روش ها ممکن است به سرعت عمل کنند و برخی دیگر نیز ممکن است نیاز به زمان بیشتری برای تاثیر گذاری داشته باشند.
• برای اینکه میزان اسیدی خاک کمتر و خاک قلیایی شود معمولا از موادی که حاوی نوعی آهک هستند استفاده می کنند. برای افزایش پی اچ خاک از سنگ آهک آسیاب شده بسیار استفاده می کنند. هر چقدر که ذرات سنگ آهک ریز تر باشند, تاثیر گذاری آن نیز با سرعت بیشتری همراه است.
• در تنظیم پی اچ خاک باید به عوامل مختلفی مثل بافت خاک, محتوای مواد آلی و نوع گیاهان توجه کرد. مثلا خاک های کم رس به آهک کمتری نسبت به خاک هایی که رس بالا دارند نیاز دارند.
نتیجه گیری نهایی
پی اچ بر دسترسی گیاهان به مواد غذایی تاثیر می گذارد. اگر پی اچ خاک تنظیم نباشد و خیلی بالا یا خیلی پایین باشد, برخی از مواد غذایی نامحلول می شوند و گیاهان نمی توانند به راحتی به این مواد غذایی دسترسی داشته باشند. خاک اسیدی برای تمامی گیاهان مطلوب نیست و خاک قلیایی نیز در برخی مناطق مانع جذب کود و سم در گیاهان می شود.
به همین دلیل انجام روش هایی برای تنظیم پی اچ خاک بسیار مفید است. در این مقاله به ذکر اطلاعات مفید و ارزشمند درمورد پی اچ خاک و روش های تنظیم آن پرداختیم. توصیه می کنیم برای رشد بهتر گیاهانتان و بازدهی بیشتر محصولات این مطلب را با دقت بخوانید.