برای اینکه در زمین های کشاورزی آب بتواند به خوبی جذب خاک شود و به ریشه گیاه برسد و گیاهان و درختان را آبیاری کند, باید اقداماتی انجام دهیم. یکی از این اقدامات زهکشی است. زهکشی به منظور خارج کردن آب اضافی از زمین انجام می شود تا محصولات کاشته شده دچار غرقابی شدن نشوند.
زهکشی در جهت بهبود رشد محصولات کمک زیادی می کند و همچنین با انجام زهکشی نمک های قابل حل نیز خارج می شوند. از سالیان دور کشاورزان زمین های خود را زهکشی می کردند. در این مقاله قصد داریم به طور مفصل با عمل زهکشی آشنا شویم. پس با ما همراه باشید.
چه زمانی باید زهکشی را انجام دهیم؟
اگر مقدار آب زیادی به درون زمین نفوذ کرده باشد, برای خارج کردن آب اضافی باید زهکشی را انجام دهید وگرنه اگر به محصولات آبی بیشتر از نیازشان برسد به مرور زمان دچار پوسیدگی خواهند شد. این آب اضافی می تواند به دلایل مختلفی از جمله نشت آب از رودخانه ها و کانال ها, بارندگی, سیل و طغیان های فصلی و بالا آمدن آب های زیرزمینی درون خاک نفوذ کرده باشد.
همچنین در برخی اوقات برای اصلاح خاک و خارج کردن املاح از زمین, به آبیاری اضافه می پردازند و در نتیجه این آب اضافی باعث غرقابی شدن زمین می شود. زهکشی به جز زمین های کشاورزی, در زمین های در حال ساخت و ساز, تفریحی و ورزشی نیز انجام می شود.
در انتخاب روش های زهکشی چه معیارهایی را در نظر می گیرند؟
زهکشی دارای روش های مختلفی است. برخی معیارها شما را در انتخاب بهترین روش زهکشی کمک خواهند کرد:
آب سطحی
نهرهای روباز و کانال ها می توانند آب های سطحی مثل برف, باران و…. را جمع آوری نمایند. این کانال ها و نهرها برای ذخیره سیستم هایی که با پمپاژ تخلیه می شوند, محل مناسبی هستند.
اشغال اراضی
حفر زهکش های زیر زمینی به صورت نهر روباز می تواند حدود 15 درصد از زمین ها را تصرف نماید. زهکش های لوله ای بر خلاف آنها به دلیل اینکه در زیر زمین جا ساز می شوند, جای زیادی را نمی گیرند.
نگهداری
نهرهای روباز و کانال ها در طول سال معمولا 1 یا 2 بار نیاز به تعمیر و لایروبی دارند. زهکش های لوله های زیر زمینی نیز هر 3 یا 6 سال نیاز به تعمیر دارند.
نصب
زهکش های لوله ای را می توان به راحتی توسط ماشین آلات در شیب مشخصی نصب کرد ولی نصب کانال های روباز توسط ماشین آلات حفاری یا دستی سخت تر است.
شرایط خاک
شرایط منطقه زهکشی خاک ممکن است در جهت استفاده از زهکش های لوله ای یا نهرهای روباز دارای موانع و مشکلاتی باشد.
انواع روش های زهکشی خاک
زهکشی خاک روش های مختلفی دارد که شما می توانید با توجه به معیارهایی که در بالا اشاره کردیم, بهترین روش را برای زهکشی خاک مزارع و باغ خود به کار ببرید.
زهکشی لانه موشی
در این روش زهکشی برای خاک هایی که دارای مواد آلی زیادی هستند استفاده می کنند. به طوری که مانند زهکشی لوله ای است و از یک جسم مخروطی شکل درون خاک ساخته می شود.
زهکشی حائل
برای جدا سازی بین دو زمین از روش زهکشی حائل استفاده می کنند تا آبی که از زمین بیرون می آید به زمین دیگری منتقل نشود. عمق این زهکشی 2 تا 2.5 متر است.
زهکشی روباز
در روش زهکشی روباز از لوله ای استفاده نمی کنند و این روش به شکل ذوزنقه می باشد که در یک گودی قرار گرفته است.
زهکشی عمودی
از روش زهکشی عمودی برای خارج کردن آب از چاه های عمیق توسط دستگاه مکش استفاده می کنند.
زهکشی لوله ای
در روش زهکشی لوله ای از لوله های به هم چسبیده استفاده می کنند و آب توسط این لوله ها به مکان مورد نظر منتقل می شود. زهکشی لوله ای نیز دارای انواع مختلفی است. لوله ها در این روش بسیار اهمیت دارند. از جمله پرکاربردترین این لوله ها می توانیم به لوله های سیمانی, لوله های سفالی و لوله های پلاستیکی اشاره کنیم.
مزایای انجام زهکشی خاک
زهکشی دارای فواید زیادی است که می توانید از آن بهره مند شوید. مانند:
- جلوگیری و کنترل از ماندآبی زمین
- کنترل سیل
- امنیت غذایی
- حفاظت از ساختمان ها
- توسعه روستایی
- جلوگیری از شور شدن زمین
- جلوگیری از فرسایش خاک
- حفظ محیط زیست
- حفظ سلامت و بهداشت عمومی
معایب انجام زهکشی خاک
زهکشی خاک همانطور که مزایای بی نظیری دارد, مانند تمامی اقدامات دارای معایبی نیز می باشد. برخی از معایب زهکشی عبارت اند از:
- هزینه بر بودن مطالعه و اجرا
- از بین بردن علف های طبیعی
- افزایش خطر آتش سوزی
- شستن و بیرون آوردن برخی از املاح مفید از خاک
- آسیب به اکوسیستم منطقه به دلیل کمبود رطوبت
- غیر قابل زیست شدن منطقه برای برخی از حیوانات
- اشتغال برخی از زمین های زراعی و تقسیم زمین به قطعات جداگانه
از کجا بفهمیم خاک نیاز به زهکشی دارد یا نه؟
شما می توانید به راحتی بفهمید که آیا خاک نیاز به زهکشی دارد یا خیر. برای این کار باید خاک را داخل گلدانی بریزید و در ادامه خاک را خوب آب بدهید. هر چه خاک با سرعت بیشتری از زیر گلدان خارج بشود به این معنی است که زهکشی خاک شما بهتر است. همچنین اگر آب در سطح خاک باقی بماند و خیلی آرام به داخل خاک نفوذ کند, یعنی خاک شما هیچ زهکشی ندارد.
نتیجه گیری نهایی
زهکشی خاک به طور کلی یعنی فراهم کردن شرایطی برای خاک که آب اضافی درون خاک باقی نماند. وجود آب اضافی در خاک به سلامت گیاهان لطمه می زند و ریشه آن ها را نیز می پوساند. به همین دلیل انجام زهکشی برای خاک بسیار مفید است.
قبل از انجام زهکشی لازم است یک سری نکات و اطلاعات مفید را بدانید تا به درستی و در زمان مناسب این عمل را انجام دهید. برای آگاهی از این اطلاعات مفید توصیه می کنیم این مطلب را با دقت مطالعه فرمایید.